Selam arkadaşlar bu makalemde sizlere Disk Türlerini ve yapılabilecek olan işlemleri anlatacağım.
Fiziksel disk nedir?
Kullanıcılarımızın verilerini saklamak için kullandıkları ve büyük depolama alanlarına sahip olan sabit disklerdir. Bu sabit disklerin üzerindeki kullanılmak üzere ayrılan alanlara partition ya da volume denmektedir. Bu disklerin içerisinde verilen kayıt edilmesi için manyetik bir tabaka ile kaplı dairesel diskler (platter) ve bu verilerin okunmasında ve yazılmasında kullanılan okuma/yazma kafası bulunmaktadır. Bir hdd’de kullanılacak olan yüzel görünmez daireler ile bölünmüştür, bu dairelerin her birine track denmektedir. Her bir track ise eşit sayıda bölümlere ayrılır ve bu alanlara da sector denmektedir.
Temel (Basic) disk :
Bu diskler en fazla 4 primary partition (birincil bölüm) ya da 3 primary ve 1 extended partition (genişleyebilir bölüm) şeklinde yapılandırılabilir. Bir Basic disk yapısında 1 tane extended partition oluşturulabilir ve sadece Primary partitionlara işletim sistemi kurulabilir ve Extended alanlara da harf ataması yapılarak data saklamak amacıyla kullanılabilirler.
Dinamik (Dynamic) disk :
Dynamic disk ile birlikte partitionlar yerini volume (hacim)’e bırakmışlardır. Bu disklerde Basic disklerde olduğu gibi bir sınırlandırma yoktur. İstenilen miktar kadar volume oluşturmamıza izin verir. Oluşturulan alanların bilgilerini LDM (Logical Disk Manager) üzerinde tutarlar. Ayrıca bu disklerde büyütme işlemi yaparken bir birinden bağımsız 32 adet diski kullanarak işlemi gerçekleştirebiliriz. Temel diskler herhangi bir veri kaybı olmadan dinamik disklere çevrilebilir ancak tam tersi bir durumda yani Dynamic diskten basic diske çevrilmek istenirse ilk önce diskimize format atmamız gerekecektir.
EK BİLGİ : HDD’lerimizi biçimlendirdiğimiz zaman Quick Format seçmemiz durumunda Bad sectorleri atlar ve bilgi yazmaz. Ancak Normal format dememiz durumunda Bad Sectorler de taranır gerekli işaretlemeler yardımı ile bu alanlara bilgi koyulur ve bir daha data yazılmasına izin vermez.
Basic Diskten Dynamic Diske geçmek için : Computer management üzerinde disk management alanına geliyoruz. Çevirmek istediğimiz diske sağ tıklayarak Convert to Dynamic disk’i işaretliyoruz. Bu işlemi birde Diskpart komutunun Convert özelliği ile yapmamız mümkün olacaktır.
Convert to Dynamic Disk… seçeneğine basılır.
Diskimiz seçilir ve Ok’e basılır.
Dynamic Diskten Basic Diske geçmek için : Bu işlemi yapmamız durumunda diskimiz içerisinde bulunan datalar silinecektir. İlk önce format atılır ve daha sonra convert işlemi yapılır.
Convert to Basic disk’e basmamızla birlikte hardiskimiz Basic’e dönüşecektir.
Basic ve Dynamic disk farklılıkları :
– Basic diskin bilgileri kayıt defteri üzerinde saklanılır.
– Dinamik diskin bilgileri kendi üstünde bulunan LDM’de tutulur. Bundan dolayı diskler farklı bir yere taşınsa dahi üzerindeki özellikler bozulmayacaktır.
– Dynamic diskler serverlar arasında kolay bir şekilde transfer edilebilir. Bu yolla sistemimizde bozulan HDD’yi değiştirmemiz mümkün olacaktır.
– Aynı ortamda birden fazla Dynamic disk bulunması durumunda bölüm genişletmesi o kadar büyük olacaktır.
– Dynamic disk üzerinde bulunan LDM veritabanı diğer Dynamic diskler ile replike edilebilir.
– Dynamic diskleri birden fazla yapıda (Raid1, Raid0, Raid5) yapılandırılabilir.
– Dynamic diskler laptoplarda desteklenmezler.
– Basic diski Dynamic yapmak için 1MB’lık boş alana ihtiyaç duyacaktır.
– Basic diskler dual boot’u desteklerler.
– Dynamic diskler de sadece NTFS dosya sistemini desteklemektedir.
Logical (Mantıksal) Volume :
Bu alanlar kullanıcının yapılandırdığı ve yönettiği Basic disk depolama birimidir. Bu alanalar fiziksel olarak ayrı depolama alanlarıdır ve sürücü harfi ile temsil edilir.
Mounted Volume :
Mantıksal alanlar genel olarak bir sürücü harfi ile temsil edilir ve buda oluşturulabilecek volume sayısını sınırlamak anlamına gelir. NTFS dosya sistemi ile birlikte gelen özellik sayesinde Volumelere herhangi bir harf ataması yapma zorunluluğu ortadan kalkmıştır.
Örnek verecek olursak : Diskimizin içersinde yedekler adında boş bir klasör yaratırız ve harf ataması yapmadan oluşturmuş olduğumuz alanı buraya mount ederiz. O klasör artık bulunduğu disk altında değil, mount edildiği disk altında bilgileri tutacaktır ve bize sadece kısayol sağlamış olacaktır.
Mount işlemi hem Basic hem de Dynamic diskler üzerinde yapılabilmektedir.
Bu işlemi yapabilmek için uygulanması gereken adımlar :
C:/ klasörü ya da herhangi bir alanda Mount adında klasör oluşturduk. Daha sonra Disk management’tan belirlediğimiz ve harf atamadığımız alana sağ tıkladık Change Driver Letter and Paths…’e bastık. Karşımıza açılan ekran da Add tuşuna bastık. Add Drive Letter or path penceresinde Mount in the following empty NTFS folder seçeneğini seçtik ve Browse…’a tıkladık. Açılan bir diğer ekranda oluşturmuş olduğumuz klasörü seçtik ve Ok tuşuna bastık.
İşlemimiz bu kadar ancak bu klasörü Mount edebilmemiz için içerisi boş ve NTFS sisteminde olması gerekmektedir.
Dynamic Disk türleri ve özellikleri :
Simple Volume : Basic diskte kullanılan partition’a eş değer olan Dynamic disk Simple Volume’dür. Her bir volume fiziksel disk üzerinde yer alır ve tek bir mantıksal volume karşılık gelir.
– Simple volume tek bir disk üzerinde olur ve sistem olarak NTFS, Fat ve Fat32 olabilir.
– Dynamic disklerde oluşturulan bir yapıdır.
– NTFS üzerinde yaratılması durumunda genişletilebilir.
Simple Volume oluşturmak için : Disk Management’ı açın. Disk üzerinde boş olan seçilir ve sağ tıklanır ve Create volume diyerek Wizarddaki adımlar uygulanır.
Simple Volume’u genişletmek : İlk şartımız bu alanların NTFS formatında olması gerektiğidir ve alanlarda sistem yüklü olmamalıdır. Aksi taktirde genişletilmesi mümkün olmayacaktır. Bu şartlara uyulması durumunda genişletme işlemi aynı disk üzerinde ve dağınık yapıda dahi olsa boş alanlar kullanılarak genişletme işlemi yapılabilir.
Diskimizin üzerindeki Unallocated alana sağ tıklarız ve New Simple Volume… tuşuna basarız. İlk çıkan sayfayı next ile geçeriz.
Alanın boyutunu belirledikten sonra Next diyerek geçeriz.
Alana harf ataması yaparız ve Next ile geçeriz.
Adını türünü ve formatlama şeklini belirleriz ve next ardından Finish ile işlemleri bitiririz.
Spanned Volume : Birden çok fiziksel disk üzerinde yer alabilen Spanned disk en fazla 32 tane fiziksel diske destek verir ve bu fiziksel diskte bulunan alanlar bir birinden farklı olabilir. Veriler yazılırken doluluk oranına göre denk gelen volume üzerine sırayla yazılır. Bu disklerden birinin bozulması durumunda o kısıma yazılan datalar da kayıp olacaktır. Bu sistem hatayı tolerans edebilen bir sistem değildir.
Unallocated alana sağ tıklanır ve New Spanned Volume…’e tıklanır. İlk gelen ekrana Next denir geçilir.
Available alanda bulunan disklerden istenen diskler Add> tuşunu kullanarak Selected alanına taşınır. Daha sonra her bir disk için Select the amount of space in MB alanına istenen boyut yazılır ve Next’e tıklanır.
Daha sonra harf atanmak istenirse harf atanır ve ya diğer seçenekleri kullanabilirsiniz ve next denir.
Burada ismi dosya sistemi ve formatlama seçenekleri ayarlanır ve next denir. Daha sonra Finish ile işlemleri bitiririz.
Oluşturulan alanlar bu şekilde gözükecektir.uy
Striped Volume : (Raid-0) En az 2 en fazla da 32 disk üzerinde eşit olarak bölümlenerek oluşturulan volumedür. Bu alana yazılan data yer aldığı disklere aynı anda yazılır. Bir diskin bozulması durumunda data kaybolacaktır ancak birden fazla diske yazma yapıp yine aynı şekilde okuma yapmasından dolayı yapısı gereği hızlı bir sistemdir.
Boş alana Sağ tıklanarak New Striped Volume… seçilir ve ilk ekran Next ile geçilir.
Buradaki adımlar yapılarak Next ile geçilir.
Bir önceki aşamalarla aynı olduğundan dolayı buraları yazmıyorum. Finish ile bitirdik.
Oluşturulan Stripped alanlar bu şekilde gözükecektir.
Mirrored Volume : (Raid-1) 2 disk ile yapılabilen bu alan sayesinde yazılan data her iki cihaza da yazılacaktır. Bu sayede kullanımda olan diskin fiziksel bir backup’ı olduğundan hata toleransı vermeyen bir sistemdir.
2 diskten birinin gitmesi durumunda data kayıp olmaz. Bu durumda computer management üzerinde diskler üzerine gelinir ve Remove mirror yapılır. Bozuk olan disk yerine dynamic yapıda farklı bir disk takılır ve tekrar mirror yapılır. Bu sayede bozuk olan disk değişmiş olacak, yeni gelen diskin içerisine de datalar kopyalanacaktır.
Mirrorun bozulması durumunda iki diskte bir birinden bağımsız aynı datayı içeren diskler olacaktır. Yazım işlemi iki diske aynı anda yazdığı için yavaş olacaktır ama okuma işlemi tek diskin hızına eşittir.
Boş alanda New Mirrored Volume… tıkladıktan sonra Spanned ve Striped’de olduğu gibi adımları izlemelisiniz.
Oluşan Mirror alanlar bu şekilde gözükecektir.
Raid-5 Volume (Striped Set with parity) : Hata olması durumunda kurtarmaya olanak sağlayan bu sistem; 3 ve ya 32 adet fiziksel disk üzerinde çalışabilmektedir. Örnek olarak sistemimizde takılı 4 disk varsa bunu 3 olarak görecektir. Bu disklerden birini partiy (eşlik) için kullanacaktır ki bu sayede veri kaybını önleyebilsin. Ancak aynı sistem üzerinden 2 disk gitmesi durumunda bütün sistem çökecektir. Veri yazılırken bütün fiziksel disklere aynı oranda yazılır ancak stripped volume’un aksine checksum yaparak bilgileri bir birine parity ile bağlar. Bozuk olan diskin yerine yeni bir disk eklendiği zaman Repair denilmesi durumunda eksik olan data alanlarını buraya yazacaktır.
Resimde de gördüğünüz gibi 3 farklı diskte boş alan olması durumunda Raid-5 aktif olmaktadır. Disklerin Dynamic olduğundan emin olmalısınız. Diğer adımlar öncekilerle aynıdır.
GPT Diskler : 128 primary partition yaratılabilir ve bu sistemde disk boyutu olarak 2TB üstüne çıkmak mümkündür.
Raid türleri :
Raid-0 : Bu tür raid’de 2 ya da daha çok disk yer alır ve data tüm disklere aynı oranda yazılır. Okuma ve yazma performansı yüksektir(Yazma hızı disklerin toplam hızı kadar olur.) ancak hataya dayanıklı değildir(Bir disk gitmesi durumunda datalar kayıp olacaktır.). Stripped Volumler, performans ve büyük data depolaması gereken uygulamalar için kullanılır.
Raid-1 : İki diskin yer verildiği bu ayarda hataya dayanıklı bir yapı olur.Okuma hızı iyi olan bu sistem de yazma hızı düşüktür. Bundan dolayı iyi bir performans vermez. Veri her iki diskede yazılır bundan dolayı mirror olarak da bilinir ve içerisin de yer verilen alan; kapasitesi minimum olan disklerin boyutu ile sınırlı olur. Hataya karşı dayanıklıdır ve yazma performansı Raid-5 den daha iyidir. Bu raid sistemi Boot ya da sistem partition’ı içerebilir. Bu sistem daha az sistem belleği kullanırken, sistem de MB başına maliyet yüksektir.
Raid-4 : Bu sistem Raid-0 a benzemektedir. Veriler şeritleme yöntemi ile disklere yazılır. Sistemde bir adet doğrulama diski vardır. Bu sayede sistemden bir adet diskin bozulması durumunda eksik olan ya da bozuk olan data bu diskten doğrulanarak geri getirilebilir. Büyük veri ortamlarının olduğu alanlarda bu yapı performansı artıracaktır. Bu sistem de takılacak olan diskler n-1 olarak hesaplanır. Yani 5 adet diskten 4 adetini data saklamak için 1 adetini de doğrulama diski olarak kullanacaktır. Doğrulama bilgisini hesaplarken yazma hızı sınırlıdır. Veriler disklere bölünerek ve parça parça koyulduğundan dolayı okuma sırasında hızlıdır. Ancak bu durum yazma hızını yavaşlatır. Bu sistemi kullanabilmemiz için en az 3 disk gereklidir.
Raid-5 : 3 ve daha fazla diskten oluşabilecek olan bu yapı hem performanslı olması hem de hataya karşı güvenilir olmasından dolayı çok tercih edilen bir sistemdir. Veriler disklere yazılırken, doğrulama bilgileri sırasıyla bütün disklerde tutulur. Bundan dolayı sistem üzerinde bozulan bir diskin içersindeki dataların kurtarılması kolaydır. Toplam kapasite hesaplarken bu sistemde de n-1 olarak hesaplanmalıdır. Tüm disklerde doğrulama (Parity) bilgisi hem de veri bilgisi tutulur. Veriler diske yazılmadan önce Raid tarafından parçalanarak yazılacaktır. Bu sistem Boot ya da sistem partition’ı içeremez. Veri okuma ve yazma işlemi performanslıdır. Sistem belleğini de etkin olarak kullanır. MB başına düşen maliyet azdır.
Raid-6 : Raid-5’e neredeyse yakın olan sistem en az 4 disk gereksinimi duyar. Bunun nedeni ise 2 adet Doğrulama (Parity) diski oluşturmasıdır. Bundan dolayı yazma hızı Raid-5 den yavaştır ancak daha güvenlidir.
Raid-0+1 : En çok tercih edilen bu sistemde, en iyi performans almak için geliştirilmiştir. En az 4 diske ihtiyaç duyan bu sistem, iki farklı raid yapısının birleşmesiyle ortaya çıkar(Raid-0 ve Raid-1). Disk sayımız arttıkça performansımız da artacaktır. Veri yazılırken tüm disklere dağıtılarak yazılır bundan dolayı okuma ve yazma işlemi sırasında da aynı anda birden fazla diski okuyacağından dolayı performans hızlı olacaktır.
Raid-1+0 : Raid-0+1’in tam tersidir. Bu yapı da aynı şekilde iki farklı raid’in birleşmesiyle ortaya çıkar(Raid-1 ve Raid-0). Performans olarak iyi durumda olan bu sistem çift sayıda disklerle çalışır ve disk sayısını ne kadar artırırsanız artırın disk kapasiteniz disk sayısının yarısı kadar olacaktır. Güvenlik tarafında Raid-1 ile aynı yapıdadır. Eğer tek bir Raid grubundaki yapı bozulursa, sistemimiz tamamen gidecektir.
Raid-1+5 : En güvenli olan bu sistemdir. 3 adet Raid-1 yapısının Raid-5 altında birleştirilmesi ile oluşuyor. En az 6 disk gerektiren yapıda, çiftli diskler kullanılır. Kapasite kaybı 2 disk ile sınırlıdır. Disk toleransı 3 disktir.
Disk durumları :
Foreign : Bir dynamic diskin, başka bir sisteme taşınması ile ortaya çıkan durumdur. Bu disk Scan edilir ve import edilir. Bu işlemi Import Foreign Disk… ile yaparız.
Initializing : Basic disk yapısından Dynamic disk’e geçerken oluşan geçici bir durumdur. İşlem tamamlandığında disk durumu Healty olur.
Diske sağ tıklanır ve Initialize disk denir.
Diskimizi seçtikten sonra MBR işaretleriz ardından OK tuşuna basarız. Ve diskimizin durumu Online’a döner yani kullanılabilir alan olur.
Missing : Dynamic disk bozuk ya da bağlantısı kesik olması durumunda ortaya çıkan bir durumdur. Düzeltilmesinden sonra Reactive komutuyla Online yapılır.
Not Initialized : Disk geçerli bir imza taşımıyorsa bu şekilde görünecektir. Guid ya da MBR tablosunun tanıtılması gerekir.
Online : Basic ve Dynamic disklerin normal halidir.
Offline : Dynamic olan diske erişilmediğinde; Dynamic disk corrupted ya da bozuk ise Reactive disk ile online yapılır.
Volume Durumları :
Failed : Dynamic ya da Basic disk otomatik olarak başlatılmazsa, disk zarar görmüşse ya da dosya sisteminde arıza olması durumunda bu uyarıyı vermektedir.
Failed Redundancy : Basic disklerden biri online olmadığında, Mirror ya da Raid-5 deki volumlerda bulunan datalarda bozulma varsa bu uyarıyı verir.
Formatting : Formatlama işlemı sırasında gözükmektedir.
Bunun çıkması için disklerden birine sağ tıklayarak format demeniz gerekir. Sonrasında işlem sırasında gözükecektir.
Healthy : Birimlerin sağlam olduğunu gösterir.
Regenerating : Mirror eklerken ya da eksik olan disk yerine farklı bir disk koyup etkinleştirilirken yazan uyarı mesajıdır.
Resynching : Mirrored ya da Raid-5 volumlerde bilgisayarı açarken ya da mirror işlemi gerçekleşirken çıkan mesajdır. İşlem bittikten sonra Healthy’e döner.
Shrink Volume : Bu özellik sayesinde disklerden alan kesmeniz mümkündür.
Alan küçültmek istediniz diskte bu diskin Basic disk de bir alan olması, Dynamic diskte Spanned alan ya da Simple alan olması gerekir. Sağ tıklarız ve Shrink Volume deriz.
Kesilecek alan yazıldıktan sonra Shrink denir.
9GB gözükmesinin sebebi önceden 4GBlık bir alanın burada zaten olmasıdır.
Extended Volume : Bu özellik sayesinde diskimiz de olan boş alanları diğer alanlara dahil edebiliriz.
Eklenmek istenen alana sağ tıklanır ve Extended Volume.. tıklanır. Ve bir önceki ekranlarla aynı alanlar gelecektir. Gerekli işlemler yapılarak alan eklenmesi sağlanır.
Yararlı olması dileğiyle kolaylıklar dilerim.
